İthalat İşlemlerinde Lojistik İşletmecinin Sorumluluğu

İthalat işlemleri ile birlikte oraya çıkan sorumluluğu iki bölümde incelemek mümkündür;

Birinci aşama olan gümrük işlemine başlanması sorumluluğu. Eşyayı,Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi bu aşamadan sorumlu olacaktır. Örnek,Özet beyan dan kaynaklanan sorumluluk.

 

İkinci aşama ise eşya sahip ve temsilcisinin eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutması sorumluluğu. Bu sorumluluk eşya sahibinindir. Eğer Lojistik sözleşme eşyanın gümrükleme işlemlerini de kapsıyorsa bu durumda bu aşamadaki sorumluluk alen eşya sahibi nin olmakla birlikte, lojistik işletmeci bu aşamada temsilci sıfatı ile işlem yapacağından kasıtlı yapılan istisnai hareketler dışında bu aşamadaki sorumluluk lojistik işletmecinin değil eşya sahibinindir.

Gümrük Kanunu nun 39 ve devam eden maddeleri eşyayı gümrüğe sunan veya taşıyan kişiye bir takım sorumluluklar yüklemiştir.; Gümrük idaresine veya gümrük idarelerinin belirlediği veya uygun gördüğü diğer bir yere gelen eşya, bunu Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi tarafından gümrüğe sunulur.Gümrüğe sunulan eşya için, eşyanın gümrüğe sunulmasını takibeden ilk iş günü mesai bitimine kadar ilgili gümrük idaresine bir özet beyan verilir. Özet beyan, Müsteşarlıkça belirlenen örneğe uygun bir form ile yapılır. Müsteşarlık, eşyanın teşhisi için gerekli ayrıntıları içeren ve uluslararası kabul gören bir ticari veya resmi belgenin de özet beyan olarak kullanımına izin vermeye yetkilidir.

Gümrük idaresine özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari ya da resmi belge verilmeksizin taşıtlardan eşya boşaltılamaz.Gümrük idareleri, eşyanın ve bulunduğu taşıma araçlarının muayenesi amacıyla gerektiğinde eşyanın boşaltılmasını ve kapların açılmasını isteyebilir.Eşya konulduğu ilk yerden gümrük idarelerinin izni olmaksızın kaldırılamaz. Daha sonra Gümrüğe sunulan eşyaya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilir.

Özet beyan kapsamındaki eşyaya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım belirlenerek, buna ilişkin işlemler;

a) Denizyolu ile gelen eşya için, özet beyan verildiği tarihten itibaren kırkbeş gün,

b) Diğer bir yolla gelen eşya için, özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün, İçinde tamamlanır.

Yukarda belirtilen süreler içinde, eşya, gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar geçici depolanan eşya statüsünde bulunur ve bu şekilde adlandırılır.Geçici depolanan eşya, sadece gümrük idarelerinin uygun gördüğü yerlerde ve bu idarelerin belirlediği koşullarda depolanabilir.Geçici depolanan eşya, görünüş ve teknik özelliklerinin değiştirilmemesi koşuluyla, aynı durumda muhafazalarını sağlamak üzere yönetmelikle belirlenen elleçlemeye tabi tutulabilir.

Yukardaki açıklamalardan yola çıkarak,İthalatta gümrük işlemlerinden kaynaklanan sorumluk iki aşamada tanımlayabiliriz.

 

Birinci aşama, gümrük işlemine başlama sorumluluğu. Eğer Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi iseniz bu aşamadan sorumlusunuz demektir.

 

İkinci aşama ise eşya sahip ve temsilcisinin eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutması sorumluluğu. Bu sorumluluk eşya sahibinindir. Eğer, Lojistik Sözleşmeniz eşyanın gümrükleme işlemlerini de kapsıyorsa bu durumda bu aşamadaki sorumluluğunuz eşya sahibi nin temsilcisi sıfatı ile olacağından kasıtlı yapılan hareketler dışında bu aşamadan sorumluluğunuz yoktur.

Taşıyıcı özet beyan veya özet beyan olarak kullanımına izin verilen uluslar arası kabul gören bir ticari veya resmi belgeyi güm­rük idaresine ibraz ederek gümrük işlemlerine başlayarak birinci bölümde ifade edilen sorumluluğunu başlatır ve eşyanın taşıt aracından gümrük idaresinin belirlediği veya uygun gördüğü yere boşaltılması ile taşı­yıcıya sorumluluğu sonuçlanır . Bu aşamada, boşaltılan eşya ile gümrük idaresine verilen özet beyan veya bunun yerine geçen belge arasında uyum bulunmalıdır. Böyle bir uyumun olmaması; başka bir deyişle, özet beyan ile taşıtlardan eşya boşaltılmasında kullanı­lan boşaltma listeleri arasında farklılık (fazlalık veya noksanlık) bu­lunması durumunda Gümrük Yönetmeliğinin 69 uncu maddesine göre özet beyan eksiklik/fazlalık takibatına geçilir. Böyle bir takibatta özet beyan eksiklik veya fazlalı­ğının gerekçesinin ortaya konulamaması durumunda, özet beyan eksikliklerinde Gümrük Kanunu uyarınca usulsüzlük cezası ile yaptırıma tabi tutulması gerekir

Doğal durum bu olmakla birlikte özet beyan noksanlığı durumunda gümrük idare­si, noksan çıkan kapların, başka bir taşıta aktarılmış olduğunu veya gümrüğe sunulmadan araçtan çıkarıldığını veya kara taşımasında kara taşıtına vurulan kurşun mührün bozulmuş olduğunu, kapların yırtılmış ve içlerinden eşya çıkartılmış olduğunu tespit ediyorsa, bu durum Gümrük Kanunu değil, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun kapsamın­da değerlendirmesi gerekecektir. Aksi durumda, yani gümrük ida­resinin elinde buna ilişkin bir kanıt yok ise yalnızca özet beyan ek­sikliğinden hareketle, gümrük idaresine sunulan eşya için (bu ek­sikliğin nedeni ispat edilebilsin veya edilemesin) Kaçakçı­lıkla Mücadele Kanunu değil Gümrük Kanunu uygulanacaktır.

Aynı şekilde, özet beyan fazlalığı durumunda gümrük idaresi, fazla çıkan kapların gümrük işlemleri yaptırılmadan ithal edilmeye yönelik olarak taşıta konulduğunu ispat edebiliyorsa ;örneğin fazla çıkan eşya, zula tabir edilen özel tertibat ve yerlerde gizlenmiş ola­rak bulunuyorsa konunun Gümrük Kanunu kapsamında değil, Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun 3 üncü mad­desinin birinci fıkrası kapsamında değerlendirilmesi gerekir

Aksi durumda, yani gümrük idaresi hiçbir şekilde gizlenme­den kendisine sunulan ancak fazla çıkan eşyanın gümrük işlemine tabi tutulmadan ithal edilmek gayesi ile getirildiğini kanıtları ile ortaya koyamıyorsa bu fazlalığın nedeni taşıyıcısı veya temsilcisi tarafından kanıtlansın veya kanıtlanmasın yalnızca özet beyan faz­lalığından hareketle Gümrük Kanunu nun 237. maddesi uygulanır. BU maddeye göre ; taşıt araçlarının sahipleri, kaptanları veya acentaları tarafından gümrük idaresine verilen özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari veya resmi belgelerdeki kayıtlı miktara göre noksan çıkan kapların mahrecinden yüklenmemiş veya yanlışlıkla başka yere çıkartılmış veya kaza ve avarya sonucunda yok olmuş veya çalınmış bulunduğu gümrük idaresince belirlenecek süre içinde kanıtlanamadığı takdirde, bu noksan kaplara ait eşyadan tarife pozisyonuna veya tarife pozisyonu tespit edilemiyor ise cinsine ve türüne göre tarifede dahil olduğu faslın en yüksek vergiye tabi pozisyonuna göre hesaplanacak gümrük vergisi kadar para cezası alınır.(Özet beyan noksanlığı)

Taşıt araçlarının sahipleri, kaptanları veya acentaları tarafından gümrük idaresine verilen özet beyan veya özet beyan olarak kullanılan ticari veya resmi belgelerdeki kayıtlı miktara göre fazla çıkan kapların yanlışlıkla mahrecinden fazla olarak yüklenmiş olduğu gümrük idaresince belirlenecek süre içinde kanıtlanamadığı takdirde, söz konusu eşyaya el konularak müsadere olunur ve eşyanın CIF kıymeti kadar para cezası alınır.(Özet beyan fazlalığı)

Dökme gelen eşyadaki %3’ü aşmayan eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılmaz.

Gümrük kanunun, bu maddesine göre belirtilen para cezaları, yapılan tespite göre taşıt araçlarının sahipleri, kaptanları veya acentalardan alınır.

Madde tanımından da anlaşılacağı üzere,Özet beyan fazlalık ve noksanlıklarında, bu noksanlık veya fazlalığın nedeninin kanıtlanamaması halinde belirtilen cezalar söz konusudur. Noksanlığın veya fazlalığın kanıtlanması halinde para cezasına hükmolunamaz.

Buraya kadar anlatılanlardan şu sonuç ortaya çıkmaktadır.Özet beyan eksiklik ve fazlalıklarında Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında takibat yapılabilmesi için ; gümrük idaresinin elinde bu durumu kanıtlayacak bazı maddi delillerin bu­lunması gerekir.( mührün sökülmüş olması, paketlerin yırtık,delik ve içindekilerin fazla olması gibi) Aksi takdirde, yani bu türden maddi deliller yoksa, eksiklik veya fazlalık kanıtlanamasa dahi Kaçakçılıkla Mücadele Kanuna göre takibat yapılmayıp Gümrük Kanununun 237 nci maddesine göre işlem yapılması gerekir.

İthalat ile ilgili olarak lojistik işletmecinin karşılaşacağı diğer bir sorun da muhteviyat farklılığı olabilir. Böyle bir durumda karşılaştığında sorumluluk açısından, lojistik İşletmeci daha rahat bir pozisyondadır.Çünkü, muhteviyat farklılıkları ( eşyanın cinsi,brut ağırlığı,kapların sayısı,cinsi,markası ) ilişkin değerlendirme­nin özet beyan aşamasında değil, eşyaya ilişkin eşya sahibi veya temsilcisinin yapacağı beyan aşamasında değerlendirilmektedir. Dolayısı ile yukarda belirttiğimiz ; İkinci aşama ya ilişkin eşya sahip ve temsilcisinin eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutması sorumluluğu nun kapsamı içindedir. Doğaldırki, taşıyıcının, elinde ispatlayıcı bir bilgi ve belgenin olmaması duru­munda, eşyadaki muhteviyat farklı­lığını bilmesi beklenemez böyle bir şeyi taşıyan taraftan beklemek hayatın olağan akışına uygun olmaz. Eğer Lojistik İşletmecisi sözleşmede eşyanın gümrük ve antrepo işlemlerinden de sorumlu olacaksa bu durumda yaptığı işlemlerdeki sorumluluğu Eşya sahibine vekaleten işlem yaptığı için vekaleten sorumluktur ve asıl sorumlu yine mal sahibidir. Muhteviyat farklılığı, özet beyan eksikliği veya fazlalığından fark­lıdır. Muhteviyat farklılığında kap sayısı itibariyle eksiklik veya fazlalık yoktur; ancak kap içerisinde yer alan eşya ile beyan edilen eşya cinsi veya sayısı ara­sında bir farklılık bulunur. Örneğin, özet beyanda yapılan 1 kap 75 adet video kamera ibaresine rağmen 1 kap içinde 75 adet fotoğraf makinesi çıkması hali muhteviyat farklılığıdır ve taşıyıcının veya lojistik işletmecinin sorumluluk sahası içinde olan değildir.

Sonuç olarak ithalat işlemleri ile birlikte oraya çıkan sorumluluğu iki bölümde inceleyerek;

Birinci aşama olan gümrük işlemine başlanması sorumluluğu. Eşyayı,Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi bu aşamadan sorumlu olacaktır.Örnek,Özet beyan dan kaynaklan sorumluluk.

 

İkinci aşama ise eşya sahip ve temsilcisinin eşyayı bir gümrük rejimine tabi tutması sorumluluğu. Bu sorumluluk eşya sahibinindir. Eğer Lojistik sözleşme eşyanın gümrükleme işlemlerini de kapsıyorsa bu durumda bu aşamadaki sorumluluk alen eşya sahibi nin olmakla birlikte, lojistik işletmeci bu aşamada temsilci sıfatı ile işlem yapacağından kasıtlı yapılan istisnai hareketler dışında bu aşamadaki sorumluluk lojistik işletmecinin değil eşya sahibinindir.

( Açıklamalı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu Nazım Bilican,Cahit Gökçelik,Gülşen Topçuoğlu ANKARA-2007 kitabından yararlanılmıştır)

 

 

Egemen Gürsel Ankaralı

Ankaralı Hukuk Bürosu

egemeng@superonline.com