Hava Taşımasında Yazılı Değer Bildirimi

 

Hava Konişmentosu na yazılacak yazılı değer bildirimi ile; hava taşıyıcısının sorumluluk sınırı yükseltilebilir,

Yükletenin teslim anında, yükün varış yerindeki değerini gösteren özel bir bildirimde bulunabilmesidir. Yani malın değerinin taşıyıcıya bildirilmesi ve bu bildirimin hava konşimentosunda yazılı olarak belirtilmesi halidir. Bu halde taşıyıcı nın sorumluluğu artmaktadır ve bildirilen bu değerle sorumludur. Taşıyıcı bildirilen değerin,eşyanın varış yerinde ve teslim anındaki gerçek değerinden büyük olduğunu ispat etmedikçe bildirilen değeri ödemekle yükümlüdür. Yazılı bildirim şekle, bağlı değildir Bildirim, eşya taşıyıcıya verilirken yapılmalıdır. Bildirilen değerin düşük ya­hut. yüksek, gösterilmesi bildirimin geçerliliğini etkilemez. Taşıyıcının bildirilen değeri kabul zorunluluğu da yoktur.

Uluslararası hava taşımasında Varşova Sözleşmesi kuralları geçerlidir.Varşova Sözleşmesi, uçak İle ücret karşılığında yapılan-­bütün uluslararası insan, bagaj veya eşya taşımalarına uygulanacaktır. ­Bir hava taşıma işletmesi tarafından uçakla yapılan ücretsiz taşımalara da aynı ölçüde uygulanacaktır

Hava taşıması, bagaj veya yükün bir hava alanında veya bir hava aracında veya hava alanı dışına iniş yapılması halinde herhangi bir yerde, taşıyıcının koruması altında bulunduğu süreyi kapsar

 

Hava taşıması süresi, kara, deniz veya nehir yoluyla, bir hava alanı dışında yapılan herhangi bir taşımayı içermeyecektir. Bununla birlikte, böyle bir taşıma hava taşıması için yapılan bir anlaşmanın gereği olarak yükleme, teslim veya aktarma amacıyla yapılmışsa, . herhangi bir zararın, aksi ispatlanmadıkça, hava taşıması esnasında meydana gelmiş bir olayın sonucu olduğu kabul edilecektir

Uluslararası Hava taşımalarında kurallar Varşova Antlaşma sına göre belirlenmiştir tek belirleyici ve düzenleyici bu konvansiyondur. Bununla birlikte ;

Havayolu işletmeleri çeşitli gereksinimlerin sonucu olarak IATA kısaltması ile gösterilen bir birlik kurmuşlardır. (Uluslararası Hava Taşıma Birliği – İnternational Aır transport Association) Bu birlik işlevi gereği hava taşıma genel şartlarını saptamış ve bunların kendi üyeleri tarafından yapılan taşıma sözleşmesinde yer almasını sağlamıştır. Havayolu ile taşıma faaliyetlerinde bulunan havacılık işletmelerinin çoğunun IATA ya üye bulundukları ve yaptıkları sözleşmelere bu şartları koydukları göz önünde tutulur ise bu “sözleşmesel” nitelikteki kuralların önemi daha iyi anlaşılır.

IATA şartları genel işlem şartları niteliğindedir ve bu şekilde sözleşmelere dahil edildikleri için sözleşmesel şartlar olarak değerlendirilir. Bu nedenle Varşova sözleşmesine aykırı olmaması gerekir. IATA şartları yürürlükteki kanun anlaşma ve iç hukuk hükümlerinin boşluklarını doldurucu niteliktedir.

Hava Taşıma belgesi sorumlulukları belirleyen önemli bir belgedir.

 

Hava Taşıma Belgesi uygulamada Hava Konişmentosu veya Aırwaybıll olarak anılmaktadır ,kısaltılmış hali ise ( AWB ) dir.

Varşova Konvansiyonuna göre bu belge en az üç nüsha olarak gönderen tarafından düzenlenmelidir. Ancak uygulamada bu belgeyi Taşıyıcı taraf düzenlemektedir.

Gönderen, kendisi tarafından veya kendi adına beyan olarak Taşıma belgesine yazılan beyan ve bildirimlerin doğruluğundan sorumludur.

Taşıma belgesi veya yük alındısı, taşıma anlaşmasının kurulduğuna, yükün teslim alındığına ve orada belirtilen taşıma şartlarına, aksi sabit oluncaya kadar, geçerli delil teşkil edecektir.

Taşıma belgesi.taşıyıcı yönünden bir alındı makbuzudur. Gönderen ile taşıyıcı arasında sözleşme yapıldığının kanıtıdır.Konşimento nun tüm nüshalarının aynı metinde olması ve her birinde kaç nüsha tanzim edildiğinin gösterilmesi gerekir.Gönderenin imzasının bulunmaması konşimentonun geçerliliğini etkilemez ancak imzanın bulunması taraflar açısından daha sağlıklıdır. Hava taşımalarında , hava konşimentosunun belirli bir şekil şartı yoktur. Türk Sivil Havacılık Kanunu 110.maddesinde Hava Yük Senedi nin tanımını yapmış ve bulunması gereken unsurları saymıştır. Türk Sivil Havacılık kanunu nun bu belirlemesi yurt içi taşımalar için geçerlidir. Uluslararası Hava taşımalarını düzenleyen Varşova Konvansiyonu 5 ve 6.maddeler ise Uluslararası taşımalarda , Hava taşıma belgesinda bulunması gereken unsurları belirtmiştir. Yapılacak taşımaya ilişkin bilgilerin kaydını içeren herhangi bir belgenin olması yeterlidir. Varşova Konvansiyonu belirli bir şekil şartı getirmemiş , herhangi bir şekilde düzenlenmiş bir belgeyi yeterli saymıştır. Ancak, bu gün uluslararası hava taşımasının geldiği nokta , bu belgenin (AWB) şeklinde kapsamlı ve içeriği zengin belgeler olarak düzenlenmesine imkan vermiştir.

Hava taşıma belgesi (AWB) genellikle üç asıl ve taşımanın özelliğine ilişkin olarak yeterli kadar kopyadan (suret) meydana gelmektedir. Bilgilerin doğruluğundan gönderen sorumludur. Ayrıca, gönderen yükün alıcıya tesliminden önce,gümrük,giriş vergisi veya polis formalitelerinin yerine getirilmesi için gerekli tüm bilgi ve belgeleri vermek zorundadır. Gönderen bu bilgi ve belgelerin yokluğundan,yetersizliğinden veya usulüne uygun olmamasından doğan zararlardan hava taşıyıcısına karşı sorumludur.

Taşıma belgesindeki ağırlık ile eşyanın gerçek ağırlığının birbirine.­uymaması halinde eşyanın gerçek ağırlığı esas alınacaktır .

Hava taşıma belgesinda , İlk nüsha “taşıyıcı için” yazılacak ve gönderen imzalayacaktır. İkinci nüsha “alıcı için “yazılacak ve Gönderen ve taşıyıcı tarafından imzalanacaktır.Üçüncü nüsha taşıyıcı tarafından imzalanacak ve yük kabul edildikten sonra gönderene verilecektir. Bu nüsha teslimin kanıtıdır ve taşıma sözleşmesinin sonuçlandırıldığı anlamını taşır. Diğer kopya nüshalar gerektiği yerlere gerektiği kadar dağıtılmak üzere düzenlenmiştir. Hava taşıma belgesi, Gönderen tarafından doldurulmalıdır. Gönderen bu belgeyi daha sonra taşımayı yapılacak gönderi ile birlikte taşıyıcıya teslim eder. Uygulamada Gönderenler, Hava taşıma belgesinu l A T A acentelerine ve bazı durumlarda da taşıyıcılara tanzim ettirmektedirler. Bu gibi durumlarda Hava taşıyıcısı bu işlemi gönderen adına yapmaktadır. Hareket ve varış yerlerini gösterir bilgi ile birlikte Yükün ağırlığının , hava konşimentosunda gösterilmesi şarttır. Aslolan eşyanın gerçek brüt ağırlığıdır Taşıma belgeleri eşyanın ağırlığı ile ilgili olarak, aksi sabit olana kadar geçerli bir delildir. Taşıma belgesindeki ağırlık ile eşyanın gerçek ağırlığının birbirine.­uymaması halinde eşyanın gerçek ağırlığı esas alınacaktır .

Hava Konişmentosu na yazılacak yazılı değer bildirimi ile; hava taşıyıcısının sorumluluk sınırı yükseltilebilir,

Yükletenin teslim anında , yükün varış yerindeki değerini gösteren özel bir bildirimde bulunabilmesidir. Yani malın değerinin taşıyıcıya bildirilmesi ve bu bildirimin hava konşimentosunda yazılı olarak belirtilmesi halidir. Bu halde taşıyıcı nın sorumluluğu artmaktadır ve bildirilen bu değerle sorumludur. Taşıyıcı bildirilen değerin,eşyanın varış yerinde ve teslim anındaki gerçek değerinden büyük olduğunu ispat etmedikçe bildirilen değeri ödemekle yükümlüdür. Yazılı bildirim şekle, bağlı değildir Bildirim, eşya taşıyıcıya verilirken yapılmalıdır. Bildirilen değerin düşük ya­hut. yüksek, gösterilmesi bildirimin geçerliliğini etkilemez. Taşıyıcının bildirilen değeri kabul zorunluluğu da yoktur. Sigorta için yapılan bildirim veya gümrük için yapılan bildirim değer beyanı yerine geçmez. Özel bir bildirim yapılmaksızın, yeni bir hava konşimentosu ((AWB), düzenlendi­ğinde, ilk taşıyıcıya karşı bildirilen değer ardıl taşıyıcıya karşı da ileri sürülebilir .Eşyanın değeri ile ilgili yazılı bildirimin hukuki etkileri şu şekilde özetle­nebilir;

Hava Konşimentosu hukuki bir belge olduğuna ve sözleşme ile taraflar karşılıklı yükümlülüklere girdiklerine göre ; hava Konşimentosunda gönderinin yaptığı değer beyanı ile Taşıyıcı mala gelen hasar ve kayıplarda o eşyanın gerçek değerini ödemekle yükümlü olacaktır. Gerekiyorsa gönderenden bu sorumluluk için ek bir meblağ talep edebilir. Ancak, Hava taşıyıcısı bu gibi durumlarda sorumluluk sınırının yükseltildiğini her zaman göz önünde tutmalıdır.

(Prof.Dr. Hüseyin Ülgen in Hava Taşıma Sözleşmesi ve Dr. Atalay Özdemir in Hava Taşıyıcısının Sorumluluğu kitaplarından yararlanılmıştır.)

Egemen Gürsel Ankaralı

Avukat

egemeng@superonline.com